Een toegankelijkheidsverklaring is een formeel document waarin een organisatie duidelijk maakt in hoeverre haar digitale content (website, app of andere online dienst) voldoet aan de standaarden voor digitale toegankelijkheid. Het document beschrijft welke maatregelen zijn genomen om de toegankelijkheid te verbeteren, welke onderdelen nog niet volledig toegankelijk zijn en hoe gebruikers met een beperking toch de gewenste informatie kunnen verkrijgen. De verklaring fungeert als transparantiemiddel tussen organisaties en hun gebruikers, en is in veel gevallen een wettelijke verplichting, vooral voor overheidsinstanties en publieke dienstverleners.
Wat is een toegankelijkheidsverklaring?
Een toegankelijkheidsverklaring is een officieel document waarin wordt uitgelegd in welke mate een website of digitale dienst voldoet aan de geldende toegankelijkheidsrichtlijnen, meestal de WCAG (Web Content Accessibility Guidelines). Het gaat verder dan alleen een vermelding van conformiteit; het biedt inzicht in welke delen van de digitale omgeving toegankelijk zijn, welke barrières mogelijk nog bestaan, en welke stappen worden ondernomen om deze te verhelpen.
De verklaring bevat doorgaans drie hoofdcomponenten:
- Een nalevingsstatus die aangeeft in hoeverre de website voldoet aan de richtlijnen
- Een beschrijving van niet-toegankelijke content met bijbehorende alternatieven
- Een feedbackmechanisme waarmee gebruikers toegankelijkheidsproblemen kunnen melden
In de praktijk functioneert een toegankelijkheidsverklaring als communicatiemiddel tussen de eigenaar van de digitale dienst en de gebruikers, waarbij transparantie over de huidige toegankelijkheidsstatus centraal staat.
Waarom is een toegankelijkheidsverklaring belangrijk?
Het belang van een toegankelijkheidsverklaring is meervoudig en raakt aan verschillende aspecten van digitale dienstverlening. Een gedegen verklaring draagt bij aan:
- Wettelijke naleving – Voor veel organisaties, met name overheidsinstanties, is het publiceren van een toegankelijkheidsverklaring wettelijk verplicht op basis van internationale en nationale regelgeving
- Transparantie naar gebruikers – Door openheid te bieden over de toegankelijkheidsstatus kunnen gebruikers met een beperking beter inschatten of ze de website kunnen gebruiken
- Organisatorische bewustwording – Het opstellen van een verklaring stimuleert organisaties om toegankelijkheid structureel in hun processen te verankeren
- Reputatieverbetering – Een proactieve houding ten aanzien van digitale inclusie versterkt het maatschappelijk verantwoord imago van een organisatie
Bovendien fungeert de verklaring als basis voor verdere verbeteringen, doordat het zichtbaar maakt welke toegankelijkheidsproblemen prioriteit verdienen.
Welke informatie moet in een toegankelijkheidsverklaring staan?
Een complete toegankelijkheidsverklaring bevat minimaal de volgende elementen:
- Nalevingsstatus – Een duidelijke vermelding van het conformiteitsniveau (A, AA of AAA) volgens de WCAG-richtlijnen
- Scope – Specificatie van welke websites, webpagina’s of applicaties onder de verklaring vallen
- Datum – Wanneer de verklaring is opgesteld en laatst bijgewerkt
- Evaluatiemethode – Hoe de toegankelijkheid is beoordeeld (bijvoorbeeld via audit, zelfevaluatie)
- Niet-toegankelijke content – Overzicht van onderdelen die niet volledig voldoen aan de richtlijnen
- Alternatieven – Beschrijving van alternatieve manieren om niet-toegankelijke content te benaderen
- Contactgegevens – Hoe gebruikers toegankelijkheidsproblemen kunnen melden
- Handhavingsprocedure – Informatie over de mogelijkheid om een formele klacht in te dienen
Voor overheidsinstanties gelden vaak aanvullende eisen, zoals vermelding van de verantwoordelijke functionaris en een verwijzing naar het relevante wettelijke kader.
Hoe maak je een effectieve toegankelijkheidsverklaring?
Het opstellen van een effectieve toegankelijkheidsverklaring verloopt volgens een gestructureerd proces:
- Voer een toegankelijkheidsonderzoek uit om de huidige status te bepalen
- Documenteer welke onderdelen volledig, gedeeltelijk of niet voldoen aan de richtlijnen
- Formuleer de nalevingsstatus helder en eerlijk
- Beschrijf concrete alternatieven voor niet-toegankelijke content
- Stel een actieplan op voor het verhelpen van geïdentificeerde problemen
- Zorg voor een duidelijk feedbackmechanisme
- Publiceer de verklaring op een logische, vindbare plaats
- Plan regelmatige updates van de verklaring na significante wijzigingen
Belangrijk is dat de verklaring zelf ook toegankelijk is, door gebruik van heldere taal, logische structuur en een toegankelijk format.
Wat is het verschil tussen een toegankelijkheidsverklaring en een toegankelijkheidsonderzoek?
Een toegankelijkheidsverklaring en een toegankelijkheidsonderzoek zijn complementair maar dienen verschillende doelen:
Een toegankelijkheidsonderzoek is het technische evaluatieproces waarbij wordt beoordeeld in hoeverre een digitale omgeving voldoet aan de toegankelijkheidsrichtlijnen. Dit omvat geautomatiseerde tests, handmatige controles en vaak gebruikerstests met mensen met verschillende beperkingen.
De toegankelijkheidsverklaring is daarentegen het formele document dat de resultaten van dit onderzoek communiceert naar gebruikers en belanghebbenden, inclusief de maatregelen die worden genomen om geïdentificeerde problemen op te lossen.
Het onderzoek komt dus logischerwijs vóór de verklaring en vormt de basis voor de inhoud ervan. Een gedegen verklaring is niet mogelijk zonder een grondig onderzoek, terwijl een onderzoek zonder verklaring niet voldoet aan transparantie- en communicatieverplichtingen.
Wanneer ben je verplicht om een toegankelijkheidsverklaring te hebben?
De verplichting tot het hebben van een toegankelijkheidsverklaring verschilt per type organisatie en jurisdictie. In Nederland geldt:
- Overheidsinstanties zijn verplicht om een toegankelijkheidsverklaring te publiceren op basis van het “Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid”
- Semipublieke instellingen, zoals zorginstellingen en onderwijsorganisaties die publieke taken uitvoeren, vallen onder dezelfde regelgeving
- Private organisaties hebben momenteel geen wettelijke verplichting, maar dit verandert mogelijk met de invoering van de Europese toegankelijkheidsrichtlijn
De verplichtingen voor overheidsinstanties omvatten niet alleen het publiceren van een verklaring, maar ook het regelmatig actualiseren ervan en het nemen van maatregelen om de toegankelijkheid te verbeteren.
Hoe controleer je of je toegankelijkheidsverklaring voldoet aan de eisen?
Om te verifiëren of een toegankelijkheidsverklaring aan alle eisen voldoet, kunnen organisaties verschillende controles uitvoeren:
- Vergelijk de verklaring met het modeltoegankelijkheidsverklaring van de overheid
- Controleer of alle verplichte elementen aanwezig zijn
- Verifieer of de vermelde nalevingsstatus overeenkomt met de resultaten van het meest recente toegankelijkheidsonderzoek
- Test of het feedbackmechanisme daadwerkelijk functioneert
- Laat de verklaring beoordelen door een toegankelijkheidsexpert
Diverse online tools kunnen helpen bij het valideren van de structuur en inhoud van de verklaring. Daarnaast is het waardevol om de verklaring voor te leggen aan gebruikers met een beperking, om te controleren of de informatie voor hen duidelijk en bruikbaar is.
Wat kun je doen om je website echt toegankelijk te maken?
Een toegankelijkheidsverklaring is belangrijk, maar uiteindelijk gaat het om daadwerkelijke toegankelijkheid van de digitale omgeving. Effectieve maatregelen omvatten:
- Implementeer de webrichtlijnen en WCAG-criteria structureel in het ontwikkelproces
- Train alle betrokken medewerkers in toegankelijkheidsprincipes
- Voer regelmatig toegankelijkheidsaudits uit
- Betrek gebruikers met verschillende beperkingen bij het testen
- Zorg voor alternatieven voor complexe functionaliteiten
- Prioriteer de meest kritieke toegankelijkheidsproblemen
- Integreer toegankelijkheid in het content management proces
Digitale toegankelijkheid is geen eenmalige actie maar een doorlopend proces van verbetering. De toegankelijkheidsverklaring documenteert dit proces en maakt het transparant voor alle gebruikers.
Het ontwikkelen van een toegankelijke digitale omgeving vraagt om specifieke expertise en ervaring. Bij vragen over toegankelijkheidsverklaringen of het verbeteren van de digitale toegankelijkheid van uw organisatie, neem gerust contact op voor meer informatie.